محمدعلي فروغي معروف به ذکاءالملک فرزند مرحوم محمدحسين خان ذکاءالملک اول متولد 1294 هـ ق در تهران است. پدرش از دانشمندان و محققان و شعراي عصر ناصري و مظفري است که در وزارت انطباعات اعتمادالسلطنه رياست قسمت ترجمه و تاليف با او بود. علاوه بر آن بر مترجمان همايوني رياست داشت غالب کتبي که اعتماد السلطنه به نام خود چاپ کرده است قسمت اعظم آن نتيجه تحقيق و نگارش فروغي است.

محمدعلي فروغي تحصيلات خود را نزد پدرش آغاز کرد. پس از آموزش زبان پارسي به آموختن مقدمات عربي و قرآن و شرعيات پرداخت. پس از آن ادبيات زبان هاي فارسي و عربي را فراگرفت و در آموزش فلسفه و عرفان و حسن خط همت گماشت و ابتدا زبان فرانسه و بعد زبان انگليسي را به خوبي فراگرفت و وارد دارالفنون ناصري شد و مدتي هم به علم طب روي آورد. سالي چند در اين علم غوطه ور بود تا اينکه طبابت را مطابق ذوق خود بيافت و به فلسفه و عرفان روي آورد و تحصيلات خود را در اين رشته در مدارس معروف آن زمان تهران نزد اساتيد بزرگي چون ميرزا ابوالحسن جلوه و ميرزا طاهر تنکابني به حد کمال رسانيد و چون مسلط به زبان هاي خارجي بود از نوشته فلاسفه مغرب زمين بهره مند شد.

پدرش در سال 1314 هـ ق به انتشار مجله تربيت همت گماشت. محمدعلي در کار اين نشريه دخالتي تام داشت. گذشته از سردبيري آن ترجمه هايي از او منتشر مي شد. در اين نشريه از قانون و مدرسه و تجدد سخن بسيار آمده است و قريب ده سال منظماً انتشار پيدا کرد.

در سال 1317 هـ ق که ميرزا نصرالله خان مشيرالدوله به تشويق دو فرزند خود موتمن الملک و مشيرالملک (بعدها مشيرالدوله) مدرسه عالي علوم سياسي را بنياد نهاد، محمدحسين فروغي به استادي آنجا برگزيده شد و فرزندش نيز به ترجمه تاريخ براي دانشجويان پرداخت و پس از چندي معلم تاريخ در مدرسه سياسي شد. پس از مدتي محمدحسين ذکاءالملک به رياست مدرسه گمارده شد و فرزندش را به معاونت انتخاب کرد. اين وضع تا اوايل مشروطيت ادامه داشت.