اهميت اذان و اقامه و فلسفه و اسرار آن

حضرت علي عليه السلام مي فرمايد : من صلي بأذان و اقامه صلي خلفه صف من الملائکه لا يري طرفاه و من صلي باقامه صلي خلفه ملک ؛
هر کس نماز خود را با اذان و اقامه بخواند ، صفي از فرشتگان پشت سر او به نماز مي ايستند که دو طرف آن ديده نمي شود و هر کس نماز خود را با اقامه ي تنها بخواند يک فرشته پشت سر او نماز مي گزارد .
فلسفه و اسرار اذان و اقامه

در بعضي از اخبار « اذان» به نفخه ي اولي که براي مردن خلايق است و « اقامه » به نفخه ي دوم که براي زنده شدن خلايق و خارج شدن از قبرهاست تشبيه شده است .
و از حضرت رضا عليه السلام روايت شده است که : خداوند مردم را به اذان امر فرمود براي جهات بسياري که بعضي از آنها يادآوري مردم و آگاه نمودن افراد غافل و معرفتي وقت نماز به کساني که سرگرم به کار هستند .

احکام اذان و اقامه

براي مرد و زن مستحب است پيش از نمازهاي يوميه اذان واقامه بگويند، ولي پيش از نماز عيد فطر و قربان مستحب است سه مرتبه بگويند:"الصلاهٔ ". و در نمازهاي واجب ديگر سه مرتبه الصلاهٔ را به قصد رجاء بگويد.مستحب است در روز اولي كه بچه به دنيا مي آيد يا پيش ازآنكه بندنافش بيفتد، در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه بگويند.اذان هيجده جمله است : "الله اكبر" چهار مرتبه ، "اشهد ان لااله الا الله ،اشهد ان محمدا رسول الله ، حي علي الصلاه ، حي علي الفلاح ، حي علي خير العمل ، الله اكبر، لا اله الا الله "، هر يك دومرتبه . و اقامه هفده جمله است يعني دو مرتبه "الله اكبر" ازاول اذان ، و يك مرتبه "لا اله الا الله " از آخر آن كم مي شود، وبعداز گفتن "حي علي خير العمل " بايد دو مرتبه "قد قامت الصلاه "اضافه نمود.
"اشهد ان عليا ولي الله " جزو اذان و اقامه نيست ، ولي خوب است بعداز "اشهد ان محمدا رسول الله " به قصد قربت گفته شود."الله اكبر" يعني خداي تعالي بزرگتر از آن است كه او را وصف كنند."اشهدان لا اله الا الله " يعني شهادت مي دهم كه غير خدايي كه يكتا و بي همتا است ،خداي ديگري سزاوار پرستش نيست .
"اشهد ان محمدا رسول الله " يعني شهادت مي دهم كه حضرت محمد بن عبد الله صلي الله عليه و آله و سلم ، پيغمبر و فرستاده خدا است . "اشهد ان عليا امير المؤمنين ولي الله " يعني شهادت مي دهم كه حضرت علي عليه الصلاهٔ و السلام ، امير المؤمنين و ولي خدا بر همه خلق است . "حي علي الصلاه "يعني بشتاب براي نماز."حي علي الفلاح " يعني بشتاب براي رستگاري . "حي علي خيرالعمل "يعني بشتاب براي بهترين كارها كه نماز است . "قد قامت الصلاه "يعني به تحقيق نماز برپا شد. "لا اله الا الله " يعني خدايي سزاوار پرستش نيست مگرخدايي كه يكتا و بي همتااست .بين جمله هاي اذان و اقامه بايد خيلي فاصله نشود. و اگر بين آنها بيشتر ازمعمول فاصله بيندازد، بايد دوباره آن را از سربگيرد.اگر در اذان و اقامه صدا را در گلو بيندازد، چنانچه غناشود يعني به طور آوازه خواني كه در مجالس لهو و بازيگري معمول است اذان و اقامه را بگويدحرام است ، و اگر غنا نشود مكروه مي باشد.
● در پنج نماز،  اذان ساقط مي شود :
۱) اول : نماز عصر روزجمعه .
۲) دوم : نماز عصر روز عرفه كه روز نهم ذي حجه است .
۳) سوم : نماز عشاي شب عيد قربان براي كسي كه در مشعر الحرام باشد.
۴) چهارم : نماز عصر و عشاي زن مستحاضه . پنجم :نماز عصر وعشاي كسي كه نمي تواند از بيرون آمدن بول و غائط خودداري كند.
و دراين پنج نماز در صورتي اذان ساقط مي شود كه با نمازقبلي فاصله نشود، يا فاصله كمي بين آنها باشد، ولي فاصله شدن نافله و تعقيب ضرر ندارد.
اگر براي نماز جماعتي اذان و اقامه گفته باشند، كسي كه با آنجماعت نمازمي خواند، نبايد براي نماز خود اذان و اقامه بگويد.اگر براي خواندن نماز جماعت به مسجد رود و ببيند جماعت تمام شده ،تا وقتي كه صفها به هم نخورده و جمعيت متفرق نشده نمي تواند براي نماز خوداذان و اقامه بگويد، در صورتي كه براي جماعت اذان و اقامه گفته شده باشد.در جايي كه عده اي مشغول نماز جماعتند يا نماز آنان تازه تمام شده وصفها به هم نخورده است ، اگر انسان بخواهد فرادي يابا جماعت ديگري كه بر پامي شود نماز بخواند، با سه شرط اذان و اقامه از او ساقط مي شود:
۱) اول : آنكه براي آن نمازاذان و اقامه گفته باشند.
۲) دوم : آنكه نماز جماعت باطل نباشد.
۳) سوم :آنكه نماز او و نماز جماعت در يك مكان باشد. پس اگرنماز جماعت داخل مسجدباشد و او بخواهد در بام مسجد نماز بخواند، مستحب است اذان و اقامه بگويد. اگر در شرط دوم از شرطهايي كه در مسأله پيش گفته شده شك كند يعني شك كند كه نماز جماعت صحيح بوده يا نه ، اذان و اقامه از او ساقط است . ولي اگردر يكي از دو شرط ديگر شك كند، مستحب است اذان و اقامه بگويد. كسي كه اذان و اقامه ديگري را مي شنود، مستحب است هر قسمتي را كه مي شنود بگويد. ولي در حكايت اقامه كه از ديگري بشنود از "حي علي الصلاهٔ " تا "حي علي خير العمل " را به اميد ثواب بگويد.
كسي كه اذان و اقامه ديگري را شنيده ، چه با او گفته باشد يا نه ، درصورتي كه بين آن اذان و اقامه و نمازي كه مي خواهد بخواند زياد فاصله نشده باشد،مي تواند براي نماز خود اذان و اقامه نگويد. اگر مرد اذان زن را با قصد لذت بشنود، اذان از او ساقط نمي شود. بلكه اگر قصد لذت هم نداشته باشد، ساقط شدن اذان اشكال دارد.
اذان و اقامه نماز جماعت را بايد مرد بگويد، ولي در جماعت زنان اگر زن اذان و اقامه بگويد، كافي است . اقامه بايد بعد از اذان گفته شود. و اگر قبل از اذان بگويند، صحيح نيست . اگر كلمات اذان و اقامه را بدون ترتيب بگويد، مثلا "حي علي الفلاح " راپيش از "حي علي الصلاهٔ " بگويد، بايد از جايي كه ترتيب به هم خورده دوباره بگويد.
بايد بين اذان و اقامه فاصله ندهد. و اگر بين آنها به قدري فاصله دهدكه اذاني را كه گفته اذان اين اقامه حساب نشود،مستحب است دوباره اذان و اقامه را بگويد. و نيز اگربين اذان و اقامه و نماز به قدري فاصله دهد كه اذان و اقامه آن نماز حساب نشود، مستحب است دوباره براي آن نماز اذان واقامه بگويد.اذان و اقامه بايد به عربي صحيح گفته شود. پس اگر به عربي غلط بگويد يابه جاي حرفي حرف ديگر بگويد، يا مثلا ترجمه آنهارا به فارسي بگويد، صحيح نيست .اذان و اقامه بايد بعد از داخل شدن وقت نماز گفته شود. واگر عمدايا از روي فراموشي پيش از وقت بگويد، باطل است .اگر پيش از گفتن اقامه شك كند كه اذان گفته يا نه ، بايداذان را بگويد.ولي اگر مشغول اقامه شود و شك كند كه اذان گفته يا نه ، گفتن اذان لازم نيست .اگر در بين اذان يا اقامه پيش از آنكه قسمتي را بگويدشك كند كه قسمت پيش از آن را گفته يا نه ، بايد قسمتي را كه در گفتن آن شك كرده بگويد.ولي اگر در حال گفتن قسمتي از اذان يا اقامه شك كند كه آنچه پيش از آن است گفته يا نه ، گفتن آن لازم نيست .
مستحب است انسان در موقع گفتن اذان رو به قبله بايستد وبا وضو ياغسل باشد و دستها را به گوش بگذارد و صدا رابلند نمايد و بكشد و بين جمله هاي اذان كمي فاصله دهد و بين آنها
حرف نزند.مستحب است بدن انسان در موقع گفتن اقامه آرام باشد، وآن را ازاذان آهسته تر بگويد، و جمله هاي آن را به هم نچسباند. ولي به اندازه اي كه بين جمله هاي اذان فاصله مي دهد، بين
جمله هاي اقامه فاصله ندهد.
مستحب است بين اذان و اقامه يك قدم بردارد يا قدري بنشيند يا سجده كند يا ذكر بگويد يا دعا بخواند يا قدري ساكت باشد يا حرفي بزند يادو ركعت نماز بخواند. ولي حرف زدن بين اذان و اقامه نماز صبح مستحب نيست ، ولي نمازخواندن بين اذان و اقامه نماز مغرب را به اميد ثواب بياورد. مستحب است كسي را كه براي گفتن اذان معين مي كنند، عادل و وقت شناس و صدايش بلند باشد و اذان را در جاي بلند بگويد.