پستانداران علف خوار

پستانداران علف خوار شامل دو راسته فردسمان و زوج يا جفت سمان هستند و دستگاه گوارش اين موجودات كارايی بالايی نسبت به گوارش سلولز پيدا كرده و دليل آن به وجود گروهی از باكتری های مفيد و نيز برخی از آغازيان تاژكدار در سيستم گوارشی برمیگردد كه نمونه بارز همزيستی از نوع همياری است.

راسته فردسمان: اسب، الاغ و گورخر نمونه هايی از اعضای اين راسته اند كه بر روی سم خود راه می روند و اين سم، ناخن انگشتان است كه در اين جهت تغيير شكل يافته و سم ها در مقايسه با سم زوج سمان بزرگ تر می باشد. فيل و كرگدن نيز نمونه های ديگری از اين راسته اند. هضم گياه خورده شده بدين شكل است كه مواد موجود ديگر در غذا در مرحله اول و پس از آن سلولز تجزيه می گردد كه اين خود دليل مشاهده غذای هضم نشده در مدفوع جانور است؛ لذا اين راسته گوشت مكروه دارند. در ايران تنها نمونه وحشی موجود در طبيعت، گورخر ايرانی يا به اصطلاح اهل فن اُناگر ( Equus hemionus onager ) است كه شديداً در خطر انقراض قرار دارد و در دو استان سمنان ( كوير مركزی ) و فارس ( منطقه بهرام گور )، يافت می شوند كه مهمترين دلايل نابودی آن ها كه زمانی فلات ايران پراكندگی آن را شامل می شد، تخريب زيستگاه و شكار بيش از حد ( تازه گوشتشم مكروه ولی خوب ... ) می باشد. عكس زير: گورخر ايرانی در منطقه بهرام گور فارس

راسته زوج سمان: اين گروه خود نيز به دو دسته خوك شكلان و نشخواركنندگان تقسيم ميگردد؛ شامل گراز و خوك ( خوك شكلان ) و گوزن، قوچ، پازن و بز، شتر، گاو، گوسفند، آهو و امثال اينها ( نشخواركنندگان )،كه هر دو گروه پستاندارانی هستند كه شكافی سم آنان را به دو قسمت متقارن تقسيم نموده. در نشخواركنندگان معده چهارقسمتی است. چنين موجوداتی نشخواركننده می باشند و ابتدا سلولز موجود در غذا و سپس مواد ديگر هضم می شوند؛ اين گروه از پستانداران گوشتی حلال دارند كه البته اين خود علت كاهش شديد جمعيت آهوان و نيز كل و بز در كشورمان بوده است. در مقابل خوك شكلان به طريق ديگری غذای مصرف شده را هضم می نمايند. عكس زير: گوزن زرد ايرانی

آهوان ايران ( Iran Gazelles )

در مورد آهوان ايران، پيچيدگی ها و رازهای علمی زيادی وجود دارد. بررسی های ريخت شناسی و ژنتيكی باعث شده تا 7 زيرگونه يا نژاد از 3 گونه آهوی موجود در ايران، مورد شناسايی قرار بگيره. بعد از انقلاب، آهوان ايران به دليل شكار غير مجاز و بيش از حد و همچنين تخريب زيستگاه، به شدت كاهش پيدا كردن.

آهو يا غزال، يك جانور زوج سم نشخواركننده است كه در ايران ما 3 نوع از آن  ديده ميشود و واقعاً از اين بابت بايد به خودمون افتخار كنيم.آهو از مهم ترين پستانداران ساكن دشت ‌ها، مناطق استپی و بيابانيه كه تپه ماهورهای كوتاه و درمنه‌ زارهای واقع در دشت‌های مسطح مناطق نيمه خشك و بيابانی با پوشش گياهی كافی رو ترجيح ميده. پاييز فصل جفت گيری غزال های ايرانه و دوره ی بارداری حدود 170 روز. آهوی نر قلمرو طلبه و محدوده خودشو با شاخ زدن به درخت مشخص ميكنه. وزن آهو بين 15 تا 45 كيلو متغيره. آهوان در محيط طبيعی خودشون، به شدت از انسان ها فراری هستن. غالباً گروهی زندگی ميكنن. بچه ها در بهار متولد ميشن و 2-3 روز در مكانی توسط مادر مخفی ميشن كه در اين حالت، مادر روزی 2-3 مرتبه برای شير دادن به سراغشون ميره. نوزاد تا 3-4 ماه شيرخوارگی ميكنه. يك آهو به طور متوسط تا 12 سال عمر ميكنه و شكارچيانی مثل يوزپلنگ، گرگ، كاراكال، انسان و گاهی پرندگان شكارگر، از دشمنان اصلی اونها به شمار ميان. تعداد غزال های يك گله در محيط مساعد، ممكن تا 300 رأس هم برسه. آهوان صبح تا عصر فعاليت ميكنن و بقيه روز هم به نشخوار كردن ميپردازن.

آهوی ايرانی ( Gazella subgutturosa ): آهوی ايرانی در فلات ايران و آسيای مركزی از شبه جزیره عربستان، و در خاورمیانه تا مغولستان، پاکستان و چین پراکندگی داره كه اصولاً در مناطق به اصطلاح خوش علف ديده ميشه و رنگ تيره تر با جثه ای بزرگ تر نسبت به آهوی عربی. آهوی نر شاخ داره ولی ماده شاخ نداره؛ طول شاخ يك نر مسن، ميگن به 45 سانت هم ميرسه. پاهای كشيده و فيزيك بدن در اين جانور، طوری تكامل پيدا كرده كه اون رو از شكارچيان قوی و تيزرو مثل سگ سانان و گربه سانان مصون نگه داشته و در حين فرار و حفظ جان، سرعتشون به 70 كيلومتر در ساعت ميرسه. يك نر 40-45 كيلو رشد ميكنه. شاخ آهو برخلاف جبير كه شاخی صاف و رو به جلو داره، پيچ خورده و چنگ ماننده. بيشترين جمعيت آهوی ايرانی در مناطقی چون: پناهگاه حيات ‌وحش موته (اصفهان)، پارك ملی گلستان، پارك ملی بمو در شيراز، كالمند يزد و جزيره خارك ديده ميشه.زير گلو بالأخص در نرها برآمدگی گواتر مانند يا چيزی كه ما آدما بهش ميگيم سيب گلو ( غده تيروييد )، ديده ميشه. در تابستان آهوی ایرانی بدن روشن‌تر و براق ‌تری داره و به رنگ نخودی تا خاکی دیده ميشه.

آهوی هندی يا جبير يا چينكارا يا بزآهو ( Gazella bennettii ): چينكارا رو ميشه در جنوب آسيا و در واقع در4 كشور هند، بنگلادش، پاكستان و ايران ديد. ظریف‌تر، کوچک‌تر با رنگی روشن‌تر نسبت به آهوی ايرانی، نر و ماده هر دو شاخ دارن؛ امتداد دو شاخ تا حدی با هم موازی و نوك شاخ‌ ها كمی به ‌طرف داخل متمايل شده‌؛ اين شاخ در نرها از نيم رخ، اول انحنای كمی به عقب و بعد به جلو داره؛ اما شاخ ماده كاملاً صافه. در ضمن قطر شاخ ماده نصف قطر شاخ يك نره. درعلفزارها تا مناطق خشك و با پوشش گياهی كم ديده ميشن و از اين نظر نسبت به آهوی ايرانی برتری داره. وزن جبيرها 15-25 كيلو ميرسه. جبير در ايران، اصلی ترين غذای يوزپلنگ و يوز اون رو شكار ميكنه تا تنها از جگرش تغذيه بكنه. جبير تابستان ها، پوستی صاف، براق و متمايل به سرخ پيدا ميكنه. در دو طرف صورت، نوارهايی به رنگ قهوه ای تيره از چشم تا پوزه كه با نواری سفيد رنگ مرزبندی ميشه، وجود داره. حداكثر طول شاخ ها تا 40 سانت در نرها ديده ميشه. نسبت به كم آبی و خشكی شديد مقاومه و تنها آب بدنش رو از علوفه و گياهانی مثل گون تأمين ميكنه. اين گونه اصولاً تك زيه ولی خب بعضاً به صورت گروه های چند رأسی ( تا 4 رأس ) هم ديده ميشن. جالب بدونيد كه خيلی از متخصصين، مهم ترين عامل انقراض يوز آسيايی در هند و پاكستان رو كاهش شديد جمعيت چينكارا ميدونن. در ايران، در رنج پراكنششون كه مناطق خشك مركزی، خراسان، جنوب و جنوب شرقی كشور و جزيره هرمز رو شامل ميشه، به شدت محافظت ميشن. به طور مشخص در مكران، سيستان، كوير مركزی و لوت، از منطقه حفاظت شده توران تا پارك ملی كوير، اصفهان، كرمان، لارستان و ساير نقاط جنوبی ايران زندگی ميكنه.

آهوی كوهی دره شوری ( Gazella gazelle dareshurii ): آهوی کوهی، سومین گونه آهوی ايرانه که در عربستان، عمان، فلسطین و جنوب لبنان پراکندگی داره و فقط یک جمعیت ازش در جزیره فارور در استان هرمزگان زندگی میکنه. درباره منشاء این جمعیت نظرات متفاوته اما احتمال داده ميشه که آهوان جزیره فارور در گذشته از یکی از کشورهای عربی حاشیه خلیج‌ فارس به این جزیره منتقل شده؛ اين گونه در ايران با نژاد دره شوری، تنها در جزيره فارور بزرگ ديده ميشه و چون تنها در همين نقطه ايران وجود داره، در فهرست سرخ اتحاديه حفاظت از طبيعت، در رتبه CR ( در آستانه انقراض ) قرار ميگيره. اين گونه برای اولين بار توسط مهندس دره شوری كشف شد و بنابراين به افتخار ايشون، اين آهوی كوهی به نژاد دره شوری شهرت پيدا كرد. رنگ بدن قهوه‌ ای خاكستری با يك ناحيه مشخص روشن و نوارهای تيره پهلويی هست كه روی بينی در بيشتر موارد مشخصه. شاخ در هر دو جنس ديده ميشه. شاخ نرها ظريف و چنگی شكل ولی نه به شكل شاخ آهوی ايرانی، بلكه شاخ‌ ها به ‌تدريج از هم دور ميشه و فقط انتهای اونها به سمت داخل و جلو خم شده.